Merhabalar,

Hekim ve eczacılar için gebelik veya emzirme dönemindeki bir hastaya ilaç reçete etmek veya bu dönemlerde bir hastaya ilaç kullanımı konusunda danışmanlık yapmak oldukça fazla zorlayıcı olabilmektedir.

Böyle bir durumda yanıtlanması gereken temel soru şudur: "Gebelik veya emzirme dönemlerinde hangi ilaçlar hastaya verilmelidir veya hangi ilaçlardan sakınılmalıdır?" Bu sorunun yanıtlanması her zaman kolay olmamakta ve bazen de bu soruya açık ve kesin bir cevap bulunamamaktadır (Li 2005). Tüm gebeliklerin yaklaşık % 2 ile % 3'ünde majör konjenital malformasyonlar görülmektedir. Bu malformasyonlar; etkilenen çocuğa, aileye ve topluma hatırı sayılır ölçüde ciddi bir yük getirmektedir. Bu vakaların yarısından fazlasında malformasyonun etiyolojisi bilinmemektedir (Kalter 2003). Her ne kadar ilaçlar tüm doğumsal defektlerin % 1'inden daha azına neden olsa da, tüm gebeliklerin % 40 ile yarıdan fazlası plansız gebelik olmakta ve dikkatsizlik nedeniyle veya kazayla ilaca maruz kalan gebelere sıklıkla doktorların tavsiyelerde bulunması gerekmektedir. İstatistiklere göre, gebe kadınların % 15 ile % 50'sinin gebeliklerinin 1. trimesterinde farmasötik bir ajan kullandığı tahmin edilmektedir ve bu gebeler farmasötik bir ajan kullandıklarında çoğunlukla gebeliklerinin farkında olmamaktadır (Jörg 2007).

Geçtiğimiz 20 yıl boyunca teratolojistler, insan ve hayvanlardan elde edilen verilerle teratojenik veya nonteratojenik fetal risk düzeylerini baz alarak birtakım risk sınıflandırma sistemleri oluşturmuşlardır. İlaç güvenlik sınıflandırmaları, ilaçları fetal güvenliklerine göre gruplandırmaktadır. Bu sınıflandırmaların amacı, profesyonel sağlık mesleği mensuplarına gebelik süresince ilaç kullanıldığında olası veya kesin bir şekilde belirlenmiş risk ve güvenlik durumu hakkında bilgi vermektir (Alvan et al. 1995; Doering et al. 2002). Bu sınıflandırmalar aynı zamanda gebelik süresince ilaç seçimi konusunda çalışmalar için epidemiyolojik araştırmalarda da kaynak olarak kullanılabilmektedir (Malm 2005). Dünyada gebelikte ilaç kullanımı ile ilgili ilk sınıflandırma sistemi, 1978 yılında İsveç'te kurulmuştur. Bu ilk sistem "Onaylanmış İlaçların İsveç Kataloğu (Farmaceutiska Specialiteter i Sverige / FASS)" adını taşımaktadır. ABD İlaç ve Gıda Dairesi (FDA), hemen bir yıl sonra 1979 yılında bir başka sınıflandırma sistemi geliştirmiştir. Avustralya İlaç Değerlendirme Komitesi (Australian Drug Evaluation Committee / ADEC), 1989 yılında İsveç ve Amerika sınıflandırma sistemlerinin her ikisine ait değerleri kullanarak kendi sınıflandırma sistemini oluşturmuştur. Günümüzde tüm dünyada yaygın bir şekilde kullanılan bu üç sistemin haricinde, Hollanda, Almanya, Danimarka gibi birkaç Avrupa ülkesinde de bu ülkelerin kendi sağlık otoriteleri tarafından dizayn edilen ve kullanılan farklı sınıflandırma sistemleri bulunmaktadır (Li 2005).

50 yılı aşkın birikimin bugünkü temsilcisi İlko İlaç'ın medikal hizmetlerinden biri olan Fetalrisk.com sitesi, sağlık mesleği mensuplarına yönelik hazırlanmış ve gebelik döneminde ilaç kullanımıyla ilgili bilgiler içeren tıbbi bir internet sitesidir. Sitemiz, sağlık mesleği mensuplarının gebelikte güvenli ilaç kullanımı konusunda karşılaştıkları zorlukları giderme amacıyla kurulmuştur. Fetalrisk.com sitesi, içerdiği etkin madde sayısı ve kapsamlı içeriğiyle bu konudaki bilgi ihtiyacını karşılayacak önemli bir kaynak olma özelliğini taşımaktadır.

Saygılarımla.

Dr. İbrahim Gözoğlu
İlko İlaç / Medikal Direktör
Ocak 2020, İstanbul